Jakie zadania i uprawnienia ma biegły rewident?

Aby uprawiać zawód biegłego rewidenta, należy spełnić szereg warunków natury kompetencyjnej i etycznej. Od kandydata wymaga się wyższych studiów, praktyki zawodowej, zdania egzaminu i złożenia ślubowania. Dopiero wtedy może zostać wpisany na listę biegłych rewidentów, którą prowadzi Krajowa Rada Biegłych Rewidentów. Taką ścieżkę zdobywania uprawnień uzasadnia waga dokonywanych przez biegłego rewidenta czynności, czyli badania i opiniowania sprawozdań finansowych pod względem ich zgodności z prawem, polityką rachunkowości i faktycznym stanem finansów przedsiębiorstwa.

Biegły rewident musi być nie tylko osobą kompetentną, ale też godną zaufania, ponieważ otrzymuje dostęp do wszystkich dokumentów finansowych firmy. Głównym zadaniem biegłego rewidenta jest audyt finansowy, czyli kontrola sprawozdania finansowego. Przeprowadzenie audytu może być kwestią wyboru lub nakładanego ustawą obowiązku.

Kto musi, a kto może korzystać z usług biegłego rewidenta?

Podmioty zobowiązane do przeprowadzania kontroli sprawozdań przez zewnętrznego audytora określa Ustawa o rachunkowości. Na liście znajdują się m.in. grupy kapitałowe, banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, jednostki działające na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz na mocy przepisów o funduszach inwestycyjnych. Art. 64 Ustawy o rachunkowości nakazuje też badanie rocznych sprawozdań finansowych jednostkom, które w roku, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z trzech warunków:

1. średnioroczne zatrudnienie wyniosło min. 50 osób (w przeliczeniu na pełne etaty),
2. suma aktywów bilansu na koniec roku wyniosła min. 2,5 mln euro (w walucie polskiej),
3. przychody netto ze sprzedaży oraz operacji finansowych na poziomie min. 5 mln euro (w walucie polskiej).

Przeliczenie wyrażonych w euro wartości na złotówki odbywa się po średnim kursie, który ogłasza (na dzień bilansowy) Narodowy Bank Polski.

Podmioty, które nie zostały zobowiązane ustawowo do poddania się audytowi, mogą zamówić badanie sprawozdania z własnej woli. Jego celem jest podniesienie jakości sprawozdania i usunięcie z niego ewentualnych niedociągnięć. Audyt jest rodzajem obiektywnego świadectwa jakości sprawozdania, a pośrednio dowodem na transparentność i rzetelność prowadzonych przez firmę operacji biznesowych. Taki dokument może być dobrym sposobem uwiarygodnienia kondycji finansowej przedsiębiorstwa przed partnerem  biznesowym czy instytucją finansową.

Obowiązki i odpowiedzialność biegłego rewidenta

Obowiązkiem biegłego rewidenta jest wykazanie, że badane sprawozdanie finansowe odzwierciedla (lub nie) faktyczny stan finansów i kondycję ekonomiczną przedsiębiorstwa. Jeżeli biegły rewident po przeprowadzeniu audytu przygotuje opinię niezgodną ze stanem faktycznym, to podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2 (albo obu karom łącznie). Jeżeli nie było to działanie z premedytacją, lecz efekt przeoczenia czy nieznajomości przepisów, to czy taki zagrożony jest tylko grzywną.

Biegłego rewidenta obowiązuje zachowanie tajemnicy na temat wszystkich dokumentów, z którymi zapoznał się w trakcie prowadzenia działań audytowych. Obowiązek dochowania tajemnicy nie jest ograniczony w czasie. Nakaz dochowania tajemnicy przestaje obowiązywać w momencie, gdy biegły rewident stwierdzi  możliwość popełnienia przestępstwa przez klienta, którego sprawozdanie bada. W takich okolicznościach ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia organów ścigania. Jest też zwolniony z zachowania tajemnicy zawodowej, gdy otrzymuje polecenie udostępnienia dokumentacji na potrzeby postępowań toczących się przed KNA (Komisja Nadzoru Audytowego) lub PIBR (Polska Izba Biegłych Rewidentów). Trzecia sytuacja, w której biegły rewident może przekazać dokumentację dotyczącą prowadzonego audytu dotyczy badania jednostki, która jest częścią grupy kapitałowej. Dokumentów może zażądać biegły rewident grupy kapitałowej, pracujący na zlecenie jednostki dominującej. W takiej sytuacji nie dochodzi do złamania nakazu zachowania tajemnicy, ponieważ informacje nie są wyprowadzane poza firmę.

Jak przebiega badanie audytorskie?

Współpraca z biegłym rewidentem rozpoczyna się jeszcze przed powstaniem sprawozdania finansowego. Pierwszym etapem audytu jest badanie wstępne, które polega na rozeznaniu się rewidenta w specyfice działalności prowadzonej przez przedsiębiorstwo. Osoba kontrolująca dokonuje ogólnego przeglądu dokumentów, nawiązuje relacje z osobami oddelegowanymi do kontaktu, w tym głównie z pracownikami działu księgowości. Dla firmy jest to etap, na którym można ułożyć poprawne stosunki z osobą kontrolującą. Nie jest to element wpływający na ostateczne efekty, jednak pozwala obu stronom na w miarę szybkie i bezstresowe przeprowadzenie czynności kontrolnych. Gotowość do współdziałania z biegłym rewidentem wpływa na podniesienie jakości jego pracy i jest pośrednim świadectwem, że firma dąży do pełnej transparentności.

Kolejnym działaniem audytorskim jest udział w inwentaryzacji. Biegły ma możliwość przekonania się, jak w praktyce wygląda praca księgowości i sposób dokonywania spisu z natury. To niezbędny etap audytu, bez którego niemożliwe jest wydanie końcowej opinii.

Właściwy audyt polega na analizie danych zawartych w sprawozdaniu finansowym. Biegły sprawdza też zgodność zapisów z przyjętą przez firmę polityką rachunkowości. Po zakończeniu czynności rewident sporządza raport i wystawia opinię.

Czy można zakwestionować opinię biegłego rewidenta? 

Sporządzona przez biegłego rewidenta opinia może przybrać kilka różnych form:

• opinia bez zastrzeżeń – kończy audyt, w którego trakcie rewident nie stwierdził żadnych uchybień w sprawozdaniu finansowym,
• opinia z zastrzeżeniami – opinia z zastrzeżeniem lub zastrzeżeniami jest w dalszym ciągu opinią pozytywną: osoba prowadząca audyt stwierdza ogólną poprawność sprawozdania, z wyłączeniem określonych zagadnień, co do których zalecana jest niezwłoczna korekta,
• opinia negatywna – negatywna ocena wynika ze stwierdzenia rażących rozbieżności pomiędzy danymi zawartymi w sprawozdaniu a realnym stanem finansów przedsiębiorstwa – w ocenie biegłego sprawozdanie może wprowadzać w błąd i narażać na straty skarb państwa lub kontrahentów kontrolowanego przedsiębiorstwa,
• odmowa wydania opinii – oficjalna odmowa wydania opinii ma miejsce w sytuacji, gdy biegły rewident nie otrzymał kompletu danych, które są potrzebne do przeprowadzenia rzetelnych czynności audytowych – jednym z powodów może być niedopuszczenie do uczestnictwa w spisie z natury czy odmowa udostępnienia dokumentów.

Kierownik jednostki, która otrzymała opinię z zastrzeżeniami lub negatywną, ma obowiązek niezwłocznego usunięcia nieprawidłowości. Zdarza się jednak i tak, że dochodzi do rozbieżności opinii. W takiej sytuacji biegły nie jest w stanie wyegzekwować korekt. Jednak przedsiębiorca powinien mieć świadomość, że zakwestionowanie opinii biegłego i odmowa wprowadzenia korekt w sprawozdaniu pociąga za sobą poważne konsekwencje. Zastrzeżenia biegłego mogą stać się podstawą do wszczęcia kontroli podatkowej. Mogą też w poważny sposób utrudnić pozyskanie kredytów, wejście na giełdę czy sprzedaż spółki. Podmiot, który nie jest w stanie przedstawić pozbawionego uwag sprawozdania finansowego, może budzić obawy o brak legalności prowadzonych działań biznesowych. Nawiązywanie relacji z takim partnerem jest, z oczywistych powodów, niewskazane.

Czy biegły rewident zajmuje się wyłącznie audytem sprawozdań finansowych? 

Na zakończenie warto zaznaczyć, że biegły rewident nie zajmuje się wyłącznie audytami sprawozdań finansowych. Można mu zlecić także prowadzenie ksiąg rachunkowych i podatkowych, a także zamówić ekspertyzę lub opinię do konkretnej operacji finansowej. Biegli rewidenci świadczą usługi z zakresu doradztwa podatkowego, prowadzenia rachunkowości oraz zastosowania systemów informatycznych do prowadzenia ksiąg. Ponadto posiadają uprawnienia do prowadzenia postępowań likwidacyjnych i upadłościowych.

Wybór posiadającego odpowiednie kompetencje biegłego rewidenta jest bardzo istotny dla przebiegu audytu. Jeżeli potrzebujesz doświadczonego specjalisty, zapraszamy do kontaktu z naszymi biurami w Łodzi, Poznaniu, Gdańsku i Wrocławiu.