Ochrona konkurencji i konsumentów – zabezpieczenia dla przedsiębiorców

Mnogość przepisów regulujących kwestie związane z prowadzeniem działalności często budzi wątpliwości. Nie zawsze dokładnie rozumiemy, co oznaczają konkretne regulacje. Tak też jest z nowelizacją ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która weszła w życie w maju 2023 r. Jakie zabezpieczenia dla przedsiębiorców wprowadziły znowelizowane przepisy? Jakie zmiany są istotne w kontekście spraw dochodzeniowych w UOKiK?

Ochrona konkurencji i konsumentów – co dokładnie reguluje ustawa?

Nazwa wydaje się jasna, jednak ustawa ta reguluje tak wiele kwestii, że niekiedy przedsiębiorcy nie są w stanie samodzielnie wszystkiego zrozumieć. I nic w tym dziwnego, jednak warto zapoznać się z najważniejszymi jej zapisami. Istotne jest zwłaszcza to, że nieznajomość przepisów nie zwalnia nikogo z obowiązku ich przestrzegania i nie jest argumentem przemawiającym za brakiem konsekwencji.

Jeśli chodzi o ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów, jest ona szczególnie ważna w kontekście zasad funkcjonowania w obrocie gospodarczym. Przede wszystkim jej cele to:

• Przeciwdziałanie praktykom ograniczającym konkurencję na rynku;
• Ochrona przed narzucaniem nieuczciwych cen – sztucznie zawyżonych cen;
• Zabezpieczenie przed stosowaniem niezgodnych z prawem klauzul w umowach;
• Zminimalizowanie ryzyka nierzetelnych informacji na temat towarów i usług.

Są to jednak w większej mierze zabezpieczenia dla konsumentów przed nieuczciwymi praktykami. Co z przedsiębiorcami?

Nowelizacja przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

20 maja 2023 roku w życie weszły zmiany na mocy nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Cel ich wprowadzenia tłumaczy się jako konieczność implementacji przepisów unijnych do tych obowiązujących w danym kraju. Ma to skutkować zwiększeniem skuteczności w przestrzeganiu unijnych zasad konkurencji na rynkach wewnętrznych.

1. Przekazanie informacji do Prezesa UOKiK

Do tej pory standardowym narzędziem Prezesa UOKiK do prowadzenia spraw dochodzeniowych było pozyskiwanie informacji lub dokumentów. Taki proces polegał na wysłaniu żądania na piśmie podmiotowi. W piśmie jasno wykazywano czego dotyczy sprawa i co podlega wyjaśnieniu, a także w jakim terminie dane informacje mają zostać przekazane, również z ewentualną dokumentacją.

Dotychczas obowiązujące przepisy ograniczały jednak sposób kierowania żądania przekazania informacji. Mogło być kierowane one wyłącznie do przedsiębiorców, a ponadto, jak wskazywało obowiązujące prawo, mogły być to jedynie „wszelkie konieczne informacje i dokumenty”.

Od 20 maja 2023 r. zaszły jednak diametralne zmiany w tej sprawie. Dotyczą one przede wszystkim sposobu przekazywania informacji. Obecnie Organ może pozyskiwać informacje nie tylko od przedsiębiorców, ale też od osób fizycznych. Ponadto może skierować żądanie również do osób prawnych i jednostek organizacyjnych, które nie mają osobowości prawej, ale mają zdolność prawną.

Czym skutkuje wprowadzenie zmian i co oznacza to dla przedsiębiorców? Przede wszystkim prowadzący działalność nie stanowi już jedynego źrodła informacji dla Prezesa UOKiK. Organ może zaangażować w dane dochodzenie w zasadzie wszystkie podmioty, które mają jakieś powiązanie ze sprawą. Dla przedsiębiorców jest to problem w szczególności w kontekście rozstania się z byłym pracodawcą, jeśli nastąpiło to w nienajlepszych okolicznościach czy relacjach obu stron.

2. Kontrola przedsiębiorcy

Jest to jeden z podstawowych instrumentów dochodzeniowych, które dotyczą przedsiębiorców. Narzędzie to jest wykorzystywane w sprawach o różnym charakterze. Mogą to być zarówno sprawy antymonopolowe, jak i sprawy konsumenckie.

Kontrola najczęściej ma miejsce w postępowaniach związanych z zawieraniem porozumień niedozwolonych prawem. Bardzo istotne jest to, że do prowadzenia kontroli jest uprawniony nie tylko sam Prezes, ale wskazani do postępowania pracownicy UOKiK. Wyznaczeni mają prawo do składania żądań dot. udostępnienia informacji, ale też uzyskują prawo do dostępu do gruntu, budynków, lokali, transportu czy innych przedmiotów związanych ze sprawą.

W związku z tym przedsiębiorcy są po prostu zobligowani do tego, aby udostępnić podczas kontroli wszystkie wymagane miejsca czy ruchomości. Są to różnego rodzaju pisma, akta, księgi podatkowe, a także środa transportu danej firmy i jej lokale. Ponadto, obejmuje to również dokumenty w wersji elektronicznej. Często konieczne jest udostępnienie pracownikom UOKiK nośników danych czy systemów informatycznych.

Nowelizacja jednak daje swego rodzaju zabezpieczenie. Chodzi o ówczesną możliwość żądania składania ustnych wyjaśnień w czasie kontroli, która została zmieniona. Aktualnie kontrolujący może wymagać takich wyjaśnień, ale tylko od pracownika lub osoby, która wykonuje w jego imieniu jakieś czynności, czy też robi to na podstawie umowy, innej niż umowa o pracę. Pracownicy będą mogli przesłuchać w związku z tym każdego pracownika firmy kontrolowanej. Jednak ustne wyjaśnienia muszą być ograniczone wyłącznie do przedmiotu kontroli.

Bardzo istotne jest w tym kontekście to, że osoby przesłuchiwane mają tzw. wolność od samooskarżania. Pracownik może nawet odmówić przekazania informacji, jeśli naraża go to na odpowiedzialność karną. Ochronie podlegają również małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo i osoby powinowate w tej samej linii lub stopniu pracownika. Są to także osoby przez niego przysposobione, pozostające w stosunku opieki lub kurateli, czy też we wspólnym pożyciu.

Bardzo ważne jest to, że ochrona konkurencji i konsumentów ustanowiona przez aktualne przepisy obowiązuje także po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu w.w. stosunków.