Schemat podatkowy – na czym polega i kogo dotyczy raportowanie?

Ustawodawca wprowadza skuteczne narzędzia mające na celu optymalizację systemu podatkowego oraz ograniczenie agresywnych strategii. Ważnym elementem tych działań są tzw. schematy podatkowe, wspierane przez przepisy nakładające obowiązek ich szczegółowego raportowania. Jakie są zasady ich działania? Kto musi zgłaszać schemat podatkowy i w jakich okolicznościach? Odpowiedzi znajdziesz w naszym artykule!

Czym są schematy podatkowe?

Regulacja zwana schematem podatkowym stanowi odpowiedź na agresywną optymalizację podatkową, wprowadzając wymóg zgłaszania określonych transakcji zarówno transgranicznych, jak i krajowych. Termin ten jest bardziej obszerny niż pojęcie korzyści podatkowej opisane w art. 3 pkt 18 Ordynacji podatkowej, bowiem zgłoszenie może dotyczyć także sytuacji, które nie przynoszą bezpośrednich korzyści podatkowych.

W Polsce obowiązek raportowania schematów podatkowych MDR reguluje Ordynacja Podatkowa z 2019 roku, która wdraża dyrektywę unijną DAC6. Polskie przepisy idą jednak dalej niż unijne, rozszerzając zakres obowiązków i wzbogacając katalog cech rozpoznawczych o dodatkowe 9, co daje w sumie 24.

Pomimo wprowadzenia wyjaśnień podatkowych, przepisy te nadal rodzą liczne problemy interpretacyjne. Niezgłaszanie lub błędne raportowanie MDR wiąże się z surowymi konsekwencjami prawnymi.

Schemat podatkowy a uzgodnienie

Aby precyzyjnie opisać pojęcie schematu podatkowego, konieczne jest zrozumienie terminu uzgodnienie. Zgodnie z treścią art. 86a § 1 pkt 16 Ordynacji podatkowej jest to działanie lub seria działań (zarówno faktycznych, jak i prawnych), które w swoim zakresie obejmują co najmniej jednego podatnika lub wpływają na powstanie bądź brak obowiązku podatkowego. Definicja ta jest obszerna i zawiera wszelkie działania podejmowane przez podatników, które mogą wpłynąć na obciążenie podatkowe. Przykładem takiego uzgodnienia może być wniesienie wkładu niepieniężnego do spółki kapitałowej lub skorzystanie z ulgi na działalność badawczo-rozwojową.

Z kolei schematy podatkowe definiowane są jako strategiczne rozwiązania opracowane na podstawie dogłębnej wiedzy o prawie podatkowym, mające na celu uzyskanie korzyści podatkowych. Schemat podatkowy to zatem takie uzgodnienie, które osiąga główną korzyść podatkową i charakteryzuje się rozpoznawalnymi cechami, takimi jak poufność działań, zmiana kwalifikacji dochodów, przejęcie spółki ponoszącej straty czy obieg finansowy obejmujący powiązane transakcje, a także inne unikalne cechy, takie jak zaliczenie do kosztów uzyskania przychodu płatności między powiązanymi podmiotami.

Kogo dotyczy obowiązek raportowania schematów podatkowych?

Analiza przepisów prawnych umożliwia identyfikację trzech głównych kategorii stron zobligowanych do składania raportów. Pierwsza grupa to promotorzy, czyli osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, na przykład doradcy podatkowi, adwokaci, radcowie prawni, pracownicy banków czy innych instytucji finansowych doradzający klientom, nawet jeśli nie mają oni miejsca zamieszkania, siedziby czy zarządu w kraju. Zakres obowiązków promotora obejmuje opracowanie, oferowanie, udostępnianie, implementowanie lub zarządzanie procesem wdrażania uzgodnień.

Druga kategoria to korzystający, czyli osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, której udostępnione jest uzgodnienie, lub które wdrażają, są przygotowane do wdrożenia lub dokonały działań mających na celu wdrożenie uzgodnienia.

Trzecia grupa to osoby wspomagające, takie jak biegli rewidenci, notariusze, księgowi, dyrektorzy finansowi, pracownicy banków czy innych instytucji finansowych, którzy są osobami fizycznymi, prawymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej. W ramach swojej działalności zawodowej, specjalizacji i zakresu wykonywanych zadań podejmują się oni, z należytą starannością, udzielenia pomocy, wsparcia lub porad w zakresie opracowania, wprowadzenia do obrotu, organizacji, udostępnienia do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia, bezpośrednio lub za pośrednictwem innych osób.

Jak wygląda raportowanie schematów podatkowych krajowych?

Zgodnie z Ordynacją podatkową obowiązek raportowania schematów krajowych występuje w przypadku, gdy korzystający z nich jest podmiotem kwalifikowanym, czyli gdy jego przychody, koszty lub aktywa przekraczają wartość 10 mln euro, lub gdy wartość rynkowa rzeczy bądź praw objętych schematem wynosi ponad 2,5 mln euro.

Oprócz tego niezbędne jest, aby korzystający spodziewał się uzyskania korzyści podatkowej, która obejmuje zarówno zmniejszenie wysokości zobowiązań podatkowych, jak i opóźnienie ich powstania, a także musi być spełniony co najmniej jeden dodatkowy warunek określony jako ogólna cecha rozpoznawcza.

Schemat podatkowy powinien również odpowiadać na co najmniej jeden z licznych innych warunków, które nie są zależne od głównej korzyści. Te dodatkowe warunki obejmują wpływ na odroczone aktywa podatkowe lub rezerwy z tytułu podatku odroczonego, które są istotne z punktu widzenia rachunkowości i przekraczają 5 mln zł rocznie oraz sytuacje, w których nie pobiera się podatku u źródła w kwocie powyżej 5 mln zł rocznie, co miałoby miejsce w przypadku niestosowania umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub zwolnienia.