Prowadzenie własnej działalności i współpraca z partnerami biznesowymi wiąże się z koniecznością zawierania różnego rodzaju kontraktów, które mają zapewnić klarowność i ochronę interesów wszystkich stron. Jednym z nich jest umowa inwestycyjna, czyli formalny dokument określający prawa i obowiązki interesariuszy, wkład finansowy, klauzule oraz sposoby rozstrzygania ewentualnych sporów. Zazwyczaj dotyczy dużych firm, które funkcjonują na rynku jako spółki prawa handlowego, a także planów założenia start-upu. Jej celem jest zagwarantowanie pewności i stabilności dla inwestorów oraz promowanie wzajemnych korzyści dla zaangażowanych stron.

Umowa inwestycyjna należy do kategorii umów nienazwanych, dlatego nie jest uregulowana w żadnym polskim akcie prawnym.

Co zawiera treść umowy inwestycyjnej?

Kontrakt reguluje przebieg każdego etapu inwestycji, a jego postanowienia zabezpieczają interesy i majątek stron. Struktura umowy inwestycyjnej wygląda następująco:

• określenie stron – inwestorem jest osoba, która wnosi swój kapitał finansowy na założenie lub rozwój konkretnego przedsiębiorstwa bądź start-upu. Stroną takiej umowy może być natomiast osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej,
• przedmiot umowy – innymi słowy, jest to oznaczenie wysokości kapitału finansowego przeznaczanego na założenie lub rozwój przedsiębiorstwa jednej ze stron umowy, szczegółowo rozpisany proces inwestycyjny, opis planowanej inwestycji oraz terminarz płatności wraz z podaniem daty końcowej,
• struktura właścicielska – to jeden z najważniejszych elementów umowy inwestycyjnej, który określa udziały poszczególnych osób w danym podmiocie. Inwestor ma bowiem prawo domagać się przejęcia części własności przedsiębiorstwa z racji zainwestowania określonej ilości pieniędzy w jego powstanie lub rozwój. W tej części muszą się również znaleźć wytyczne dotyczące prawa przejęcia firmy, odkupu, łączenia oraz likwidacji,
• warunki zawieszające wejście w życie umowy – niektóre zapisy umowne mogą wejść w życie dopiero po spełnieniu określonych czynności wskazanych przez stronę np. po uzyskaniu odpowiedniej dokumentacji sądowej i administracyjnej.

W treści umowy inwestycyjnej nie może również zabraknąć zasad powoływania i składu organów spółki oraz oświadczenia stron w kwestii zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa, ochrony własności intelektualnej lub sposobu rozwiązywania konfliktów. Ważne jest również zawarcie ograniczeń i praw poszczególnych wspólników związanych ze zbyciem udziałów oraz konkurencją. Do gotowego dokumentu załącza się regulaminy powoływania członków organów zarządzających lub nadzorczych, inne wersje umowy, pozwolenia na budowę itp.

Umowa inwestycyjna – najważniejsze klauzule

Prawidłowo sporządzona umowa inwestycyjna zawiera w swej treści klauzule określające prawa i obowiązki stron oraz ogólne warunki zobowiązania. Dwie najistotniejsze z nich to:

• lock-up – zastosowanie tej klauzuli uniemożliwia zbycie udziałów w firmie przez określony czas. Zapis może dotyczyć zarówno wszystkich, jak i konkretnie oznaczonych stron. Takie postanowienie ma na celu zabezpieczenie przedsiębiorcy przed zbyt szybkim przekazaniem podmiotu w ręce innej osoby tuż po zakończeniu całej inwestycji,
• anti-dilution (antyrozwodnieniową) – stanowi pewną formę parasola ochronnego dla inwestora przed możliwością obniżenia jest procentowego udziału w danym przedsiębiorstwie. Zapewnia mu automatyczne nabywanie odpowiedniej liczby nowych udziałów w przypadku emisji takich udziałów przez spółkę.

W umowie można również zawrzeć klauzule inwestycyjne typu tag along, które ograniczają swobodę zbywania akcji lub udziałów. Ich celem jest ochrona interesów jednego z udziałowców, zwykle mniejszościowego, jeżeli dominująca strona zdecyduje się zbyć swoje prawa udziałowe. Innymi słowy, zapis ten zapewnia mniejszościowemu udziałowcowi prawo do żądania zbycia swoich udziałów na tych samych warunkach co dominujący udziałowiec.

Warto również wspomnieć o kolejnej klauzuli w umowie inwestycyjnej, jaką jest drag-along. Umożliwia akcjonariuszowi, który znalazł potencjalnego nabywcę akcji, skłonić pozostałe strony do sprzedaży swoich akcji na podobnych warunkach. W tym przypadku należy jednak ustalić dodatkowe warunki np. minimalną cenę za akcję.

Kiedy zawiera się umowę inwestycyjną?

W rzeczywistości umowa inwestycyjna jest złożonym zobowiązaniem, które należy podpisać dopiero po dokładnym zapoznaniu się z jego treścią przez każdą ze stron. Niekiedy wymaga skorzystania z pomocy fachowców, np. biura rachunkowego PG Partner Gospodarczy, który pomoże stworzyć kontrakt chroniący interesy inwestorów oraz pozostający w zgodzie z przepisami prawa.

Zawarcie umowy inwestycyjnej jest tak naprawdę końcowym etapem procesu, który składa się z następujących kroków:

1.  Przygotowanie przedsiębiorstwa do inwestycji (np. pre-due diligence).
2.  Wstępne negocjacje.
3.  Due diligence – badanie przedsiębiorstwa przez inwestora.
4.  Negocjacje i zawarcie umowy inwestycyjnej.
5.  Wykonanie umowy inwestycyjnej.

Finalnie, dokument powinien przewidywać prawa i obowiązki zarówno inwestora, jak i founderów, strukturę właścicielską, czyli sposób zarządzania spółką, a także dokładny cel, na który przeznaczone zostaną środki finansowe. Określa się również kary umowne za naruszenie umowy inwestycyjnej oraz szereg dodatkowych postanowień np. prawo pierwokupu, wyłączenie ograniczeń w rozporządzaniu udziałami, klauzule inwestycyjne i inne. Kontrakt ma precyzyjnie regulować obowiązki stron, aby nie budziły one wątpliwości w czasie wykonywania poszczególnych zapisów.

Blog o księgowości dla firm

Zapoznaj się z poprzednimi wpisami na naszym blogu:

• Scoring kredytowy – jak można go poprawić?
• Podatkowa Księga Przychodów i Rozchodów – co powinna zawierać?
• Czym jest dług publiczny i jak wpływa na gospodarkę?

Sprawdź także nasz cennik usług księgowych