Umowa pożyczki – treść i przedmiot umowy [Wzór umowy]

Umowa pożyczki należy do najczęściej stosowanych i najbardziej podstawowych rodzajów umów w biznesie. Jest to również najprostsza metoda ustalania zasad korzystania z kapitału należącego do innej osoby przez pożyczkobiorcę. Przy tworzeniu takiego dokumentu istotne jest jednak uwzględnienie pewnych aspektów, które umożliwią efektywne dochodzenie roszczeń oraz zapewnią ochronę w przypadku konieczności odzyskania pożyczonych środków.

Umowa pożyczki a Kodeks cywilny

Umowa pożyczki w prawie polskim ma charakter konsensualny, co oznacza, że zaczyna obowiązywać od momentu, gdy obie strony wyrażą zgodne oświadczenia woli („solo consensu”). Przekazanie przedmiotu umowy, czyli pieniędzy lub rzeczy określonych rodzajowo, jest czynnością wtórną, realizowaną w ramach wykonania umowy już zawartej.

Zgodnie z art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego osoba udzielająca pożyczki zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy lub rzeczy określonych gatunkowo. Z kolei pożyczkobiorca ma obowiązek zwrócić równowartość tych środków lub rzeczy tego samego rodzaju i jakości po upływie umówionego czasu.

Podstawą pożyczki jest transfer własności przedmiotu pożyczki do pożyczkobiorcy, który tym samym zyskuje pełnię prawa do swobodnego dysponowania nim. Zapis art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego nie wyklucza wykorzystania przedmiotu pożyczki na inne cele, np. spłatę wcześniejszych zobowiązań wobec pożyczkodawcy.

Ponadto w przypadkach gdy wartość pożyczki przekracza 1000 złotych, prawo wymaga, aby umowa została zawarta w formie pisemnej. Brak formy pisemnej nie prowadzi jednak do nieważności umowy, co potwierdził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 16 lutego 2017 roku, I ACa 934/16. Zgodnie z wyrokiem zapis o formie pisemnej ma charakter dowodowy, co oznacza, że jego głównym celem jest ułatwienie dowodzenia istnienia umowy, ale nie wpływa bezpośrednio na jej ważność. Dowody z przesłuchania stron lub świadków mogą być dopuszczone, jeśli strony na to wyrażą zgodę lub jeśli istnienie umowy zostanie wiarygodnie potwierdzone przez pismo.

Jaka jest treść umowy pożyczki?

Umowa pożyczki powinna zawierać następujące elementy:

• datę oraz miejsce jej zawarcia,
• strony umowy – to osoba udzielająca pożyczki oraz jej odbiorca. Dla osób prywatnych wymaga się podania imion, nazwisk, dat urodzenia, adresów zamieszkania, numerów identyfikacyjnych z dokumentów takich jak dowód osobisty, paszport czy legitymacja studencka, a także opcjonalnie numer PESEL. W przypadku działalności gospodarczej należy dołączyć numer NIP. Jeśli stroną jest osoba prawna, wymagane są: adres siedziby, numer KRS, NIP oraz dane osoby upoważnionej do reprezentacji,
• określenie przedmiotu pożyczki – przedmiotem może być kwota pieniężna lub konkretne rzeczy, które należy dokładnie opisać, włączając zarówno wartość słowną, jak i cyfrową waluty dla środków pieniężnych, lub szczegółowy opis dla rzeczy materialnych,
• zasady zwrotu pożyczki – umowa powinna określać, czy zwrot będzie realizowany z odsetkami, w ratach, w innej walucie niż udzielona pożyczka, miejsce spełnienia świadczenia, sposób zwrotu (gotówka czy przelew) oraz możliwość wcześniejszej spłaty,
• oświadczenie o stanie majątkowym pożyczkobiorcy – chroni pożyczkodawcę przed ryzykiem niewypłacalności pożyczkobiorcy,
• klauzule dotyczące wypowiedzenia umowy – umowa może przewidywać różne terminy wypowiedzenia, takie jak natychmiastowy, dzienny czy tygodniowy, z możliwością wypowiedzenia przez obie strony,
• podpisy obu stron.

Inne, choć nieobowiązkowe postanowienia, które zabezpieczają interesy pożyczkodawcy, obejmują określenie warunków dotyczących odsetek za korzystanie z pożyczonych pieniędzy. Zgodnie z Kodeksem cywilnym odsetki kapitałowe należne są od momentu powstania zobowiązania do czasu jego wymagalności jako wynagrodzenie za korzystanie z pożyczonych środków. Kodeks cywilny nie przewiduje jednak automatycznego prawa do roszczeń o odsetki kapitałowe, chyba że zostało to wyraźnie zapisane w umowie.

Dodatkowo istnieje możliwość odstąpienia od umowy, co jest uprawnieniem pożyczkodawcy, szczególnie gdy zwrot pożyczki staje się wątpliwy z powodu złej sytuacji majątkowej pożyczkobiorcy. W takim przypadku pożyczkodawca ma prawo odmówić wydania przedmiotu pożyczki.

Umowa pożyczki a waluta

Gdy przedmiotem pożyczki jest kwota w walucie obcej, osoba zaciągająca pożyczkę może wywiązać się ze zobowiązania w złotówkach, o ile specjalne przepisy, wyrok sądowy będący podstawą zobowiązania lub sama umowa pożyczki nie określają, że zapłata musi nastąpić w walucie obcej.

Kurs wymiany waluty obcej należy ustalić zgodnie z kursem średnim opublikowanym przez Narodowy Bank Polski na dzień, kiedy roszczenie staje się wymagalne, chyba że inny akt prawny, decyzja sądowa lub umowa stanowią inaczej. W przypadku opóźnienia w zapłacie przez dłużnika wierzyciel ma prawo domagać się zapłaty w złotówkach według kursu średniego obowiązującego w dniu faktycznej zapłaty.

Umowa pożyczki może być także zawarta bez wynagrodzenia, co nadaje jej charakter porównywalny do umowy użyczenia. Alternatywnie umowa może być odpłatna, jeżeli strona udzielająca pożyczki zastrzegła sobie prawo do odsetek za korzystanie z pożyczonych środków.